سازمان های ماتریسی با ایجاد ساختار گزارش دهی شبکه‌ای جایگزینی برای ساختارهای سنتی هستند. در این نوع ساختار سازمانی دو زنجیره فرماندهی (مدیر عملکردی/ وظیفه‌ای- مدیر پروژه‌ای) وجود دارد و برای مدیریت چندین تیم و پروژه مناسب است. در ساختار سازمانی ماتریسی اعضای تیم‌های مختلف به مدیران پروژه و عملکرد (بازاریابی، مالی، تولید و…) گزارش می‌دهند و انتقال اطلاعات بین اعضای تیم در چندین بخش رقم می‌خورد. در چنین سازمان‌هایی ارزیابی عملکرد کارکنان چالش‌های خاصی دارد. ساختار پیچیده این سازمان‌ها و نقش‌های چندگانه کارکنان، نیازمند روش‌های مناسبی برای ارزیابی و اندازه‌گیری عملکرد آن‌ها است. در این مقاله، یک راهنمای جامع برای ارزیابی عملکرد کارکنان در سازمان های ماتریسی ارائه می‌شود تا این فرآیند بهبود یابد و کارکنان بتوانند عملکرد خود را ارتقا دهند.
نمونه تفاوت ارزیابی عملکرد در سازمان های ماتریسی
در سازمان های ماتریسی، روش‌ها و فرآیندهای ارزیابی عملکرد به دلایل مختلفی با سایر سازمان‌ها تفاوت دارد. در ادامه چند نمونه از این تفاوت‌ها را بررسی خواهیم کرد.
1- پیچیدگی ساختار در سازمان های ماتریسی
سازمان‌های ماتریسی با ساختار سازمانی چندگانه و پیچیده‌ای عمل می‌کنند که در آن کارکنان در تیم‌های مختلف واحدها و پروژه‌ها شرکت می‌کنند. در این ساختار، ارزیابی عملکرد باید به‌طور مناسب به جنبه‌های تیمی و همکاری در سراسر سازمان توجه کند و از ارزیابی فردی متفاوت است.
2- پویایی و تغییرات مستمر
در سازمان‌های ماتریسی، تغییرات و پویایی بسیار بالا است. این سازمان‌ها به سرعت به تغییرات در محیط خارجی و داخلی واکنش نشان می‌دهند. بنابراین، ارزیابی عملکرد در سازمان‌های ماتریسی باید انعطاف‌پذیری بالا و قابلیت سازگاری با تغییرات را داشته باشد.
3- همکاری و تعامل بین واحدها
در سازمان‌های ماتریسی، همکاری و تعامل بین واحدها و تیم‌های مختلف بسیار حیاتی است. ارزیابی عملکرد در این سازمان‌ها باید به این جنبه تعامل و همکاری توجه کند و نه تنها عملکرد فردی را ارزیابی کند بلکه توانایی کارکنان در همکاری و تعامل با سایر واحدها را نیز ارزیابی نماید.
4- اهمیت نقش‌های چندگانه در سازمان های ماتریسی
در سازمان‌های ماتریسی، کارکنان نقش‌های چندگانه دارند و به‌عنوان عضوی از یک تیم و یا واحد مشغول به فعالیت هستند. ارزیابی عملکرد در این سازمان‌ها باید بر اساس نقش‌های چندگانه کارکنان صورت گیرد و توانایی آن‌ها در انجام وظایف مختلف و هماهنگی بین نقش‌های مختلف را ارزیابی نماید.
5- توسعه حرفه‌ای
در سازمان های ماتریسی، توسعه حرفه‌ای و ارتقای مهارت‌های کارکنان بسیار مهم است. ارزیابی عملکرد باید به توانایی کارکنان در توسعه حرفه‌ای، یادگیری مستمر و بهبود عملکرد توجه کند و فرصت‌هایی برای توسعه حرفه‌ای و پیشرفت شغلی فراهم کند.
ملاحاظات ارزیابی عملکرد ویژه سازمان های ماتریسی
با در نظر گرفتن این تفاوت‌ها، ارزیابی عملکرد در سازمان های ماتریسی به‌گونه‌ای باید طراحی شود که نیازهای ویژه این سازمان‌ها را برآورده کند و به بهبود عملکرد و هماهنگی در سراسر سازمان کمک نماید. در ادامه برخی ملاحظات در این خصوص آورده شده است.
۱. تعیین هدف‌ها و توانمندی‌ها
در سازمان های ماتریسی، تعیین هدف‌ها و توانمندی‌ها باید به شکلی استراتژیک و هماهنگ انجام شود. در این سازمان‌ها، کارکنان نقش‌های چندگانه دارند و برای دستیابی به هدف‌ها، باید توانایی تعامل و همکاری با اعضای تیم‌های مختلف را داشته باشند. همچنین، توانمندی‌ها باید با نقش و مسئولیت‌های کارکنان همخوانی داشته باشند تا بتوانند به طور مؤثر در سازمان عمل کنند.
۲. توافق بر معیارهای اندازه‌گیری
در سازمان های ماتریسی، توافق بر معیارهای اندازه‌گیری عملکرد بین اعضای سازمان از اهمیت بالایی برخوردار است. این معیارها باید به شکلی تعیین شود که بتواند عملکرد کارکنان را به طور عادلانه و منصفانه ارزیابی کند. همچنین، باید توجه ویژه‌ای به تعیین معیارهایی کمی و کیفی شود که با دستاوردها و هدف‌های تعیین‌شده در سازمان مطابقت داشته باشند.
۳. ارزیابی توانمندی‌ها و عملکرد فردی
در سازمان های ماتریسی، ارزیابی توانمندی‌ها و عملکرد فردی باید به شکلی منظم و کامل صورت بگیرد. کارکنان باید به‌طور مستمر بر توانایی‌ها و مهارت‌های لازم برای انجام نقش‌هایشان مورد ارزیابی قرار بگیرند. همچنین، این ارزیابی باید در مجموعه‌ای از معیارها و شاخص‌هایی که بازتاب‌دهنده عملکرد کارکنان در نقش‌های چندگانه است، صورت گیرد.
۴. ارزیابی همکاری و تعامل
درسازمان های ماتریسی، ارزیابی همکاری و تعامل بین اعضای تیم‌ها و واحدهای مختلف از اهمیت بالایی برخوردار است. توانایی کارکنان در همکاری با اعضای تیم‌های مختلف و مدیران مستقیم را می‌توان به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی موفقیت در سازمان‌های ماتریسی در نظر گرفت. ارزیابی همکاری و تعامل باید بر اساس معیارهای واقعی و قابل‌اندازه‌گیری انجام شود.
۵. ارزیابی مدیریت و رهبری
در سازمان های ماتریسی، ارزیابی مدیران و رهبران در بالاترین سطوح سازمان بسیار حیاتی است. این ارزیابی باید به مهارت‌های مدیریتی و رهبری افراد توجه کند و بر اساس معیارهایی که بتوانند عملکرد مدیران در مدیریت و هماهنگی بین تیم‌ها و واحدهای مختلف را ارزیابی کنند، صورت گیرد.
۶. مداومت و بهبود
در سازمان های ماتریسی، فرآیند ارزیابی عملکرد باید به صورت مداوم و دوره‌ای انجام شود. با ارائه بازخورد مداوم و مشاوره به کارکنان، آن‌ها قادر خواهند بود عملکرد خود را بهبود بخشند و توانایی‌های خود را توسعه دهند. در این فرآیند، باید به اهمیت رفع نواقص و بهبود عملکرد تمامی کارکنان توجه شود.
