دیکوم (DACUM) اختصاریافته Developing A Curriculum، به معنی ایجاد یک برنامه آموزشی است. روش دیکوم (DACUM) یک روش بسیار معتبر و سریع برای تجزیه و تحلیل شغل و یک تکنیک ارزشمند برای نیازسنجی آموزشی است. در واقع باید بگوییم دیکوم یک روش نیازسنجی آموزشی مبتنی بر تجزیه و تحلیل شغل است.
این روش برای تنظیم پروفایل شغلی انواع مشاغل، نظیر مشاغل مدیریتی و مشاغل تخصصی قابل استفاده است. تجزیه و تحلیل شغل پایه و اساس بسیاری از اقدامات منابع انسانی است. در واقع طراحی و اجرای سیستم‌های منابع انسانی منوط به وجود اسناد به‌روز شرح شغل و شرایط احراز شغل در سازمان است. بنابراین انتخاب روش مناسب برای اطمینان از نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل شغل اهمیت بالایی دارد.
روش دیکوم (DACUM)
روش دیکوم مبتنی بر تعامل گروه و اجماع است. این روش با بهره‌گیری از طوفان مغزی، تعامل، هم‌افزایی گروهی و جلب حمایت کارمند، از خود یک روش منحصربه‌فرد ساخته است. تکنیک دیکوم بر 3 اصل استوار است:
اصل اول
در روش دیکوم (DACUM) فرض بر این است که کارکنان خبره بهتر از سایرین می‌توانند شغل خود را توصیف کنند. این اصل بیانگر آن است که حتی اگر سرپرستان و مدیران چیزهای زیادی درباره کار زیردستان خود بدانند، معمولاً فاقد تخصص لازم برای تحلیل باکیفیت مشاغل هستند و کارکنانی که به‌طور تمام‌وقت در پست‌های شغلی خود به فعالیت می‌پردازند، متخصصان واقعی شغل هستند.
اصل دوم
اصل دوم DACUM این است که هر شغلی را می‌توان با توصیف شایستگی‌ها یا وظایفی که کارکنان موفق آن شغل دارند، به‌طور مؤثر تعریف کرد. یک کارمند موفق وظایف متنوعی را که کارفرما یا مشتری از وی می‌خواهد، انجام می‌دهد. ازاین‌رو، داشتن دانش و نگرش مثبت به‌تنهایی کافی نیست؛ درک اینکه کارکنان خبره چه‌کاری انجام می‌دهند، به ما فرصت می‌دهد تا متخصص‌های دیگری بسازیم.
اصل سوم
دانش، مهارت‌ها، نگرش‌ها و ابزارهای خاص موردنیاز کارکنان، برای انجام صحیح وظایف نیز؛ باید تعریف شوند. عوامل ذکرشده، هیچ کدام وظایف شغلی نیستند اما عواملی هستند که موفقیت کارمند را امکان‌پذیر می‌سازند، پس شناسایی آن‌ها لازم است.
فرایند دیکوم (DACUM)
برای اجرای تجزیه و تحلیل شغل به روش دیکوم (DACUM)، اولین مرحله «برگزاری کارگاه» است. برگزاری کارگاه دیکوم نیاز به تشکیل یک هیئت یا پنل با حضور 5 تا 12 نفر از کارکنان خبره در شغل موردبررسی، 1 تسهیلگر و 1 ثبت‌کننده یا بایگان دارد.
افرادی که به پنل دعوت می‌شوند باید از میان افراد خبره که به خاطر داشتن مهارت و دانش تخصصی بسیار پیشرفته در شغلشان به‌عنوان فرد ممتاز شناخته‌شده‌اند، انتخاب شوند. تسهیلگر، فردی است که به فرایند روش دیکوم (DACUM) مسلط بوده و هدایت کارگاه را بر عهده دارد. ثبت‌کننده یا بایگان هم ابعاد شغلی استخراج‌شده، را بر کارت‌های بزرگ کاغذی نوشته و روی برد مقابل دید اعضای پنل قرار می‌دهد.
در کارگاه دیکوم، ابتدا تسهیلگر هدف از اجرا و هم‌چنین نحوه اجرای فرایند دیکوم را برای اعضای کارگاه شرح می‌دهد. سپس قلمرو مشاغلی که نیازمند تحلیل هستند، تعریف می‌شود. منظور از تعریف قلمرو شغلی عنوان و شرح جامع از هدف شغل است.
پس از تعریف قلمرو ابتدا وظایف محوری (Duties) و سپس وظایف جزئی (Tasks) تعیین می شود.
تفاوت وظایف محوری و وظایف جزئی
منظور از وظایف محوری، ارائه طبقه‌بندی کلی از وظایف یک شغل است. این وظایف در پاسخ به سؤال «این شغل چه وظایفی را انجام می‌دهد؟» بیان می‌شود. منظور از وظایف فرعی، بیان جزئیات هر یک از وظایف محوری است.
در کارگاه دیکوم (DACUM) زمانی که ثبت‌کننده تمام وظایف محوری و وظایف استخراج‌شده توسط خبرگان را بر برد قرار داد، یک تصویر ازآنچه کارمند انجام می‌دهد را در قالب نمودار گرافیکی به شکل زیر تهیه می‌شود.
همان‌طور که اشاره شد. عوامل دیگر شغل مانند دانش، مهارت‌ها، ویژگی‌های موردنیاز شغل و ابزارها نیز در کارگاه دیکوم تعیین می‌شود. زمانی که پروفایل ایجاد شد، باید توسط دیگر کارکنان خبره و سرپرستان برای اطمینان از تمامیت و صحت اطلاعات شغلی مورد بررسی قرار گیرد و توافق نهایی درباره مصادیق ابعاد شغلی حاصل شود. درواقع در این مرحله تمامی اطلاعات اعتبارسنجی می‌شود. پس از تأیید اعتبار اطلاعات توسط خبرگان، در آخر وضع موجود کارکنان ارزیابی و شناسنامه آموزشی نیز تهیه می‌گردد.
فرایند دیکوم (DACUM) در یک نگاه
- برگزاری کارگاه دیکوم 2 روزه (conduct initial 2 day workshop)
- اعتبارسنجی کارگاه (conduct validation workshop)
- بررسی مدیریت (conduct management review)
- تحلیل وظیفه شغل (conduct task analysis)
- برنامه ریزی درسی/ آموزشی (curriculum development)
مرحله اول فرایند روش دیکوم (DACUM)، تدوین پروفایل شغلی اولیه است. مرحله دوم و سوم فرایند اعتبارسنجی و مرحله چهارم و پنجم تدوین برنامه آموزشی است. اگرچه تحلیل بعضی مشاغل با استفاده از این تکنیک در یک روز کاری انجام می‌شود. اما بهتر است یک و نیم تا دو روز در برنامه‌ریزی برای هر شغل به ویژه برای مشاغل پیچیده‌تر زمان در نظر گرفته شود.
