مدل بیلبین: تشکیل تیم‌های متعادل با نقش‌های تیمی

وجود تیم‌های حرفه‌ای تقریباً در تمام صنایع، سازمان‌ها و کسب‌وکارها حیاتی است. اما آیا همه تیم‌ها نتایج یکسانی به‌دست می‌آورند؟ چه عاملی منجر به موفقیت تیم می‌شود؟ چرا یک تیم موفق است و تیم دیگری شکست می‌خورد؟ بر اساس مدل بیلبین تیم‌های موفق متشکل از اعضایی با نقش‌های متفاوت اما سازگار است درحالی‌که تیم‌های ناموفق از اعضایی با گرایش‌های رفتاری و شخصیت‌های مشابه تشکیل‌ شده‌اند.

زمانی که اعضای تیم سبک‌های رفتاری یا نقش‌های تیمی مشابهی داشته باشند، تیم‌ نامتعادل می‌شود. زیرا اگر اعضای تیم نقاط ضعف مشابهی داشته باشند، ممکن است تیم به‌عنوان یک کل دارای همان ضعف باشد. اگر نقاط قوت مشابهی داشته باشند، ممکن است برای پذیرش مسئولیت‌ها و وظایف تمایل به رقابت به‌جای همکاری بیشتر باشد.

وقتی از چند A-Player یک تیم می‌سازید چه اتفاقی می‌افتد؟

شما هم فکر می‌کنید تشکیل یک تیم از افراد برجسته نتایج فوق‌العاده‌ای در پی خواهد داشت؟ اگر پاسخ شما به این سؤال بلی است حتماً به داستان زیر توجه کنید.

داستان مربوط به کالج مدیریت هنلی است که اکنون بانام مدرسه بازرگانی هنلی شناخته می‌شود. این کالج یک دوره جهانی شبیه‌سازی کسب‌وکار برگزار کرد. در این دوره از مدیران با عملکرد بالا دعوت شد تا در قالب تیم برای حل مسائل مدل‌سازی‌شده براساس موقعیت‌های دنیای واقعی کسب‌وکار با یکدیگر به رقابت بپردازند. بلبین، از این شبیه‌سازی به‌عنوان موضوع مطالعه رفتار تیمی استفاده کرد.

بلبین، سه محقق دیگر را برای بررسی عملکرد تیم‌ها در این شبیه‌سازی گرد هم آورد. محققان انتظار داشتند که تیم‌های متشکل از اعضایی با نمرات هوش بالا، بهتر از تیم‌هایی با نمرات هوش پایین‌تر عمل کنند؛ اما از نتایج شگفت‌زده شدند. وقتی عملکرد تیم‌ها را ارزیابی کردند، هوش بالای افراد، پیش‌بینی کننده نهایی موفقیت تیم نبود.

تیم‌هایی با نمرات هوش بالا، بیشتر وقت خود را صرف مناظره و تلاش برای متقاعد کردن سایر اعضا می‌کردند. هر کس تلاش می‌کرد اثبات کند دیدگاه او درست است و هیچ‌کس حاضر به تغییر دیدگاه خود نبود. بیلبین این تیم‌ها را «تیم آپولو» نامید.

این آزمایش ثابت کرد که تیم‌های خوب به تعادل نیاز دارند. بنابراین، بلبین توجه خود را به نقش‌های اعضای تیم معطوف کرد و درنهایت 8 دسته رفتار متمایز را تعریف کرد که به عملکرد تیم کمک می‌کردند. این 8 خوشه رفتاری به 8 نقش اصلی مدل  بلبین در سال 1981 تبدیل شدند و در سال 1991، بلبین نقش نهم را اضافه کرد.

معرفی 9 نقش مدل بیلبین

مدل بیلبین 9 نقش تیمی را تعریف و آنها را در 3 گروه طبقه‌بندی می‌کند.

1. نقش‌های عمل گرا (Action-Oriented)

این نقش‌ها؛ بر عملی کردن ایده‌ها و رعایت مهلت‌های زمانی تمرکز دارند.

1. شکل دهنده (Shaper)
2.  اجرا کننده (Implementer)
3.  تمام کننده (Completer Finisher)

2. نقش‌های مردم گرا (People-Oriented)

این نقش‌ها؛ معمولا مهارت بسیاری خوبی در برقراری ارتباط با دیگران دارند.

1. هماهنگ کننده (Coordinator)
2. انجام دهنده کار تیمی (Team worker)
3. جستجوگر منابع (Resource Investigator)

3. نقش‌های تفکر محور (Thought-Oriented)

این گروه از نقش‌ها در مدل بیلبین؛ تخصص فنی دارند و فرصت‌های جدیدی برای تیم خلق می‌کنند.

1. ایده پرداز (Plant)
2. ارزیاب (Monitor evaluator)
3. متخصص (Specialist)

1. شکل دهنده / موتور محرک

شکل دهنده‌ها افرادی پویا و عموماً برونگرایی هستند که برای پیشرفت، تیم را به چالش می‌کشند و از زیر سؤال بردن هنجارها و پیدا کردن بهترین راه‌حل برای حل مشکلات لذت می‌برند. ازآنجایی‌که شکل دهندگان به دنبال تغییر هنجارها هستند، ممکن است باهم تیمی‌هایی که ثبات را ترجیح می‌دهند، اصطکاک داشته باشند. نماد این گروه شلاق هست که یادآور موتور محرک بودن این نقش در گروه است. شکل‌دهنده‌ها زمانی که دیگران تمایل به رها کردن کارها دارند، باشهامت می‌ایستند و ادامه می‌دهند. البته شکل‌ دهنده‌ها می‌توانند درگیری ایجاد کنند و ممکن است گاهی نسبت به احساسات دیگر اعضای تیم بی‌تفاوت باشند.

2. اجرا کننده/ اجرا کار/ افراد اجرایی

این افراد تفکر عملی دارند و می‌توانند ایده‌ها را از روی کاغذ به دنیای واقعی انتقال دهند. آنها در ایجاد برنامه‌هایی که مفاهیم را به نتیجه تبدیل می‌کند، بسیار خوب عمل می‌کنند. معمولاً تغییر را دوست ندارند و در ثبات رشد می‌کنند. به‌این‌ترتیب، برخی از اعضای تیم ممکن است آنها را کوته‌فکر بدانند. البته اجرا کارها می‌توانند انعطاف‌ناپذیر باشند و بسیار دیر با تغییرات سازگار شوند.

3. تمام کننده‌

کسانی که برای اطمینان از کیفیت کار خود تلاش زیادی می‌کنند و همه‌چیز را دوباره بررسی می‌کنند. آنها اطمینان حاصل می‌کنند که هیچ اشتباهی وجود نداشته باشد و به کوچک‌ترین جزئیات توجه دارند. آنها بسیار نگران مهلت‌های زمانی هستند و تیم را تحت‌فشار قرار می‌دهند تا مطمئن شوند که کار به‌موقع انجام می‌شود. بنابراین می‌توان برای جلب رضایت مشتریان یا ذینفعان پروژه به آنها اعتماد کرد. بااین‌حال، ممکن است بیش از حد و به‌طور غیر ضروری نگران شوند و کارها را نیز به‌سختی تفویض کنند.

4. هماهنگ کننده

هماهنگ‌کننده‌ ها رهبران تیم هستند و از آنها به‌عنوان «رئیس» نیز یاد می‌شود. آنها کار سازماندهی و تفویض وظایف را بسیار مؤثر انجام می‌دهند و تیم را در جهت اهداف هدایت می‌کنند. نقاط قوت آنها در شناخت و برقراری ارتباط با افراد تیم است. آنها آرام، خوش‌اخلاق و بسیار دوست‌داشتنی هستند. البته ناگفته نماند که هماهنگ کننده‌ها می‌توانند گاهی اوقات بار خود را بر دوش دیگران بگذارند.

5. انجام دهنده کار تیمی/ گروهی کار/ دیپلمات‌

دیپلمات‌ها می‌توانند مشکلات افراد را قبل از سایر همکاران تشخیص دهند و به‌طور فعال با مشکلات در حال ظهور مقابله کنند. آنها در زمان درگیری و نزاع مذاکره‌کنندگان خوبی هستند. ویژگی بارز این نقش در مدل بیلبین این است که علاقه شدید به خنثی ماندن و بی‌طرفی دارد. گروهی کارها تمایل به عدم تصمیم‌گیری در موقعیت‌های پرفشار دارند و به دنبال اجتناب از درگیری هستند.

6. کاشف/ جستجوگر منابع

جستجوگر منابع دارای شخصیت پروانه اجتماعی است. آنها پرانرژی، جذاب و برونگرا هستند و در نقش نماینده تیم در مذاکره با سهامداران بهترین نتایج را کشب می‌کنند. آنها خواهان تنوع هستند و برای انجام کارهای تکراری مناسب نیستند. ناگفته نماند که نقش جستجوگران منابع در مدل بیلبین ممکن است بیش از حد خوش‌بین باشند و شور و شوق اولیه آنها به‌سرعت محو شود.

7. ایده پرداز

آنها خارج از چارچوب فکر می‌کنند و می‌توانند راه‌های روبه‌جلو را درجایی که دیگران نمی‌توانند، پیدا کنند. ایده پردازها بیشتر در گروه‌های خلاق حضور دارند، جایی که تفکر غیرمتعارف آنها مورد قدردانی قرار می‌گیرد. آنها از قوانین و محدودیت‌ها بیزارند، به این معنی که اغلب از هنجارها و قراردادها اجتناب می‌کنند. بسیار حساس هستند و نمی‌توانند انتقاد را تحمل کنند. ناگفته نماند که ایده پردازها گاهی اوقات فراموش‌کار هستند و ممکن است در ارتباطات ضعیف عمل کند.

8. ارزیاب/ مراقب/ ناظر

ارزیاب یک متفکر انتقادی است که در به‌کارگیری اصول منطقی و مجموعه وسیعی از دانش در تصمیم‌گیری سرآمد است. مهارت‌های تفکر تحلیلی آنها به این معنی است که برای تصمیم‌گیری مطمئن و آگاهانه آماده هستند و احتمالاً گوش رهبر تیم را در اختیار دارند. البته می‌توانند بیش‌ازحد انتقادی باشند و در توانایی خود برای الهام بخشیدن به دیگران کوتاهی کنند.

9. متخصص

متخصص، حامل دانش و منبع قابل‌اعتماد برای اطلاعات در یک زمینه یا حوزه خاص است. آنها بر توسعه مجموعه خاصی از مهارت‌ها تمرکز می‌کنند که معمولاً برای رسیدن به اهداف تیم حیاتی است. متخصصان از وضعیت خود در گروه آگاه هستند و سخت تلاش می‌کنند تا از حفظ آن اطمینان حاصل کنند. البته ممکن است متخصصان در مسائل فنی گرفتار شوند و قادر به دیدن تصویر بزرگ‌تر نباشند.