درگذشته کارفرمایان اغلب بر اساس حس درونی برای استخدام تصمیم می‌گرفتند و ممکن بود به خاطر نحوه پوشش، کلام و شکل ظاهری، فردی را استخدام کنند. برخلاف گذشته، امروزه کارفرمایان به طرح سوالات مصاحبه شایستگی محور علاقه دارند. چراکه این نوع مصاحبه خطر سوگیری را از بین می‌برد. تکنیک مصاحبه STAR، تکنیکی است که می‌تواند برای آماده‌سازی سوالات مصاحبه شایستگی محور استفاده شود.
در تکنیک STAR، هنگام مصاحبه با متقاضیان استخدام، کارفرمایان برای تصمیم‌گیری در مورد اینکه «آیا فرد متقاضی، مناسب نقش است یا خیر؟» سوالات مختلفی از آن‌ها می‌پرسند. یک نوع از سوالات که می‌تواند به کارفرمایان کمک کند تا داوطلبان را بهتر بشناسند، سوالات رفتاری است.
مصاحبه شایستگی محور یا مصاحبه رفتاری چیست؟
در مصاحبه شایستگی محور، رفتار گذشته به‌عنوان شاخص عملکردی آینده در نظر گرفته می‌شود. به این معنا که رفتارهای گذشته احتمال تکرار در آینده را دارند. بنابراین رفتار گذشته فرد به‌منظور پیش‌بینی رفتار آینده وی در یک موقعیت خاص ارزیابی می‌شود.
کارفرمایانی که از این شیوه مصاحبه استفاده می‌کنند معتقدند کاندیدهای شایسته‌تری را که در این نقش عملکرد بهتری خواهند داشت به سازمان دعوت می‌کنند. پژوهش‌ها نیز نشان می‌دهد که دریافت حسی برای شناخت متقاضیان شغل روشی قابل‌اعتماد نیست و با استفاده از مصاحبه شایستگی محور است که می‌توان اهداف مصاحبه را تحقق بخشید.
سوالات مصاحبه رفتاری باید بر اساس شایستگی‌های موردنیاز هر شغل تنظیم می‌شود.
از طرف دیگر، پاسخ به سوالات رفتاری برای متقاضیان اصلاً کار ساده‌ای نیست. ممکن است پاسخ به سوال مصاحبه‌کننده هنگامی که پرسیده است«درباره زمانی به من بگوئید که …» برای هر شخصی دشوار باشد و نتواند به‌طور موفقیت‌آمیز به آن پاسخ دهد. بسیاری از متقاضیان هستند که تلاش می‌کنند به این سوالات مصاحبه پاسخ‌های درستی بدهند.
تکنیک مصاحبه STAR، قالب ساده‌ای را ارائه می‌دهد که می‌توان از آن برای پاسخ به سوالات مصاحبه رفتاری استفاده نمود. به‌کارگیری روش مصاحبه STAR به مصاحبه‌شوندگان فرصت می‌دهد با تعریف «داستان موفقیت» خود و ارائه نمونه مشخص نشان دهند که تجربه و مهارت کافی برای شغل را دارند.
هم‌چنین برخی مصاحبه‌کنندگان با استفاده از متد STAR به سوالات خود، ساختار می‌دهند.
تکنیک مصاحبه STAR چیست؟
STAR از ابتدای واژگان Situation، Task، Action و Result نام گرفته است. همان‌طور که اشاره شد استفاده از این استراتژی در طرح و پاسخ به سوالات شایستگی محور بسیار مفید است.
S- موقعیت: یک پرسش کلی یا سوال باز درباره نمونه مشخصی از رفتار گذشته متقاضی شغل مطرح می‌شود. پرسش‌ها عموماً با عباراتی نظیر «زمانی را توصیف کنید که …»، «مثالی ارائه دهید از موقعیتی که …»، «چه‌کاری انجام دادید وقتی‌که …»، «تا حالا پیش‌آمده که …»،«برای من مثالی بزنید از …»، «به من بگوئید درباره …» شروع می‌شود.
در اینجا متقاضی باید یک واقعه یا موقعیت خاص را توصیف کند، دقت کنید یک واقعه یا موقعیت خاص، نه یک توصیف کلی ازآنچه درگذشته انجام داده است.
T- وظیفه: پس از اینکه موقعیت توسط متقاضی شرح داده شد. در مورد نقش شخص متقاضی در موقعیت مطرح‌شده پرسشی ارائه می‌شود. پرسش‌هایی نظیر «نقش شما در آن موقعیت چه بود؟»، «قرار بود شما در آن موقعیت چه کارهایی انجام دهید؟»
در این بخش از مصاحبه به روش STAR، متقاضی باید به مسئولیت‌ها و وظایفی که در آن موقعیت داشته است، اشاره کند.
A- اقدامات: در بخش سوم، درباره اقدامات متقاضی در آن موقعیت، سوالاتی نظیر «شما چه‌کار کرده‌اید؟»، «شما چه گفته‌اید؟»، «شما چه اقداماتی انجام دادید؟» طرح می‌شود.
متقاضی باید درباره اینکه چگونه کار را به اتمام رسانده یا چگونه سعی در رفع چالش‌ها داشته است توضیح دهد.
R- نتایج: در بخش آخر، سوالاتی درباره نتیجه حاصل‌شده، مطرح می‌شود مانند «نتیجه همه این اقدام‌ها چه بود؟»
در اینجا باید متقاضی نتایج یا نتایج حاصل از اقدام انجام‌شده را توضیح دهد.
در تکنیک مصاحبه STAR، ممکن است درباره درس‌هایی که متقاضی گرفته است نیز سوالاتی طرح شود که متقاضی باید به آنچه به‌دست آورده یا آموخته است اشاره کند. در آخر بر اساس پاسخ‌های ارائه شده مصاحبه‌کننده تعیین می‌کند داوطلب چقدر با شغل سازگار است.
در طول جلسه مصاحبه STAR، مصاحبه‌گر باید به چه نکاتی توجه کند؟
درحالی‌که متقاضیان معمولاً علاقه دارند از افعال حال و آینده مانند «من معمولاً سعی می‌کنم …»، «من اگر تصدی این شغل را بر عهده گیرم …» و… استفاده کنند. اما در مصاحبه شایستگی محور زمان افعال باید گذشته باشد و به موقعیت‌های واقعی از تجربیات متقاضی اشاره کند. بنابراین پرسش‌های مطرح‌شده باید گویا و مشخص باشد تا متقاضیان در مورد تجربیات واقعی خود سخن بگویند.
نکته بعد این است که زمان رویداد یا واقعه را جویا شوید. می‌توانید در همان بخش اول از متقاضی بپرسید«چه زمانی این موقعیت اتفاق افتاد؟»،«موقعیتی که اشاره می‌کنید مربوط به چند وقت پیش است؟». این پرسش از این نظر مطرح می‌شود که بدانید رویداد اخیراً رخ‌داده یا در زمان‌های گذشته. و اگر رویداد مربوط به 5 یا 6 سال گذشته است ممکن است از متقاضی بخواهید یکی از رویدادهای اخیر را مطرح کند.
نکته سوم اینکه به «اقدامات» توجه کنید. این بسیار مهم است که بدانیم نقش فرد چه بوده است؟ بنابراین اگر متقاضی کلی صحبت می کند وظیفه مصاحبه‌گر است که بیشتر کنکاش کند تا دقیقاً متوجه شود وی چه‌کاری انجام داده است. باید دقیقاً نقش فرد در موقعیت مشخص شود. متقاضیان ممکن است در شرح اقدامات از افعال جمع استفاده کنند. مثلاً بگویند «ما برنامه را تدوین کردیم» اینجا شما به‌عنوان مصاحبه‌کننده باید نقش «من» را از «ما» جدا کنید. مثلاً بپرسید «شما گفتید ما چه کس دیگری در کار مشارکت داشت؟» و از او بخواهید در مورد نقش خاص خود صحبت کند نه کل تیم.
در طول جلسه مصاحبه STAR، مصاحبهشونده باید به چه نکاتی توجه کند؟
متقاضی باید برای توصیف موقعیت آماده باشد، به‌گونه‌‌ای که به شیوه داستان گونه موقعیت را توضیح دهد. داستانی که با شرح موقعیت آغاز، با تعیین وظایف و اقداماتی که انجام‌شده ادامه و با ذکر نتایج پایان می‌یابد.
هم‌چنین متقاضی باید دستاوردهای خود را بدون تظاهر و بزرگنمایی به اشتراک بگذارد. برای پاسخ به سوالات مصاحبه شایستگی محور کافی است یک نمونه از رویداد مرتبط با سوال را به خاطر آورد و سپس با جزئیات مرتبط آن را بیان کرد.
اشاره به نتایج روشن و کمی (عددی) در بخش نتایج برای متقاعد نمودن مصاحبه‌گر ایده خوبی است.
یک نمونه مصاحبه شبیه‌سازی به روش مصاحبه STAR
مصاحبه‌گر/ مصاحبه‌کننده: «در مورد زمانی به من بگوئید که باید کاری را در مدت زمان کم انجام می‌دادید؟»
مصاحبهشونده: «درحالی‌که من دوست دارم کارم را به صورت مرحله‌ای برنامه‌ریزی کنم و آن‌ها را مرحله‌به‌مرحله جلو ببرم اما در مهلت‌های تعیین‌شده محدود نیز می‌توانم کارِ با کیفیت بالا ارائه دهم».
دقت کنید، متقاضی دارد به جای گفتگو در مورد یک مثال خاص کلی‌گویی می‌کند. بنابراین لازم است مصاحبه‌کننده صحبت او را قطع کند.
مصاحبه‌گر/ مصاحبه‌کننده: «ببخشید، آیا نمونه مشخصی از ارائه کار در مدت زمان محدود دارید که در مورد آن توضیح دهید؟»
مصاحبهشونده: «بسیار خب. یک بار در شرکت قبلی یکی از کارکنان چند روز قبل از پایان مهلت تحویل پروژه شرکت را ترک کرد و از من خواسته شد مسئولیت آن کار را بر عهده بگیرم. من فقط چند روز برای آشنایی و تکمیل پروژه فرصت داشتم. اما موفق به انجام آن کار شدم.»
مصاحبه‌گر/ مصاحبه‌کننده:« این پروژه مربوط به چه زمانی بود؟»
مصاحبهشونده: «فکر می کنم 3 ماه پیش، بله مربوط به دی ماه بود».
مصاحبه‌گر/ مصاحبه‌کننده:«علاقه دارم بشنوم که چطور پروژه رو کامل کردید؟»
مصاحبهشونده: «من یک کارگروه ویژه تشکیل دادم و کارها را میان اعضا تقسیم کردم خب من قبلا هم مدیریت تیم را بر عهده داشتم این جور مواقع معمولاً من…»
مصاحبهشونده دارد از محوریت بحث دور می‌شود. بنابراین مصاحبه‌کننده باید او را به مسیر اصلی بحث هدایت می‌کند.
مصاحبه‌گر/ مصاحبه‌کننده:« از شما خواهش می‌کنم درباره همین پروژه خاص صحبت کنید».
مصاحبهشونده: «بله، حتما… ما در چند روزی که فرصت داشتیم حتی پس از ساعت کاری روی پروژه کار می‌کردیم»
مصاحبهشونده از افعال جمع استفاده می‌کند. بنابراین مصاحبه‌کننده باید نقش او را به طور مجزا کاوش کند.
مصاحبه‌گر/ مصاحبه‌کننده:«شما گفتید ما، چه کسانی درگیر بودند؟ تیم شما چند نفر بود؟ نقش شما چه بود؟»
مصاحبهشونده: «ما یک تیم 3 نفره بودیم مسئولیت هماهنگی اعضای تیم، تعریف کارها و تایید خروجی‌ها بر عهده من بود در واقع مسئول پروژه من بودم.»
مصاحبه‌گر/ مصاحبه‌کننده:«در طول پروژه مهم‌ترین مسئله‌ای که با آن مواجه شدید چه بود؟»
مصاحبهشونده:«خب مهم‌ترین مسئله این بود که ما نیاز به اطلاعاتی درباره کار داشتیم اما به منابع اطلاعاتی دسترسی نداشتیم من چندین بار با مسئول قبلی پروژه تماس گرفتم تا توانستم به برخی منابع اطلاعاتی دسترسی پیدا کنم.»
مصاحبه‌گر/ مصاحبه‌کننده:«نتیجه چه بود؟ چه بازخوردی از رئیس دریافت کردید؟ احساس خودتان چه بود؟»
مصاحبهشونده: «پروژه در موعد مقرر با رعایت تمام اصول کیفی ارائه شد و من آموختم که محدودیت زمان در کار، باعث رشد من می شود.»
مصاحبه‌گر/ مصاحبه‌کننده:«متشکرم. موافق هستید به موضوع دیگری بپردازیم؟»
مصاحبهشونده:«بله، من کاملا آماده هستم»
مصاحبه‌گر/ مصاحبه‌کننده:«از زمانی برایم بگویید که شما مجبور بودید از سیاستی پیروی کنید که با آن موافق نبودید؟»
مصاحبه‌گر/ مصاحبه‌کننده پرسش دیگری مطرح می‌کند تا متقاضی فقط در قالب مثال و رویدادی در گذشته صحبت کند.
